Psychologische veiligheid is geen doel, maar een middel. Om het verschil te maken en samen te bereiken wat je wilt. De drang om het verschil te maken, begint bij het erkennen van een verbeterbehoefte. Je hebt ambities, probeert deze te visualiseren en denkt na over hoe je ze kunt bereiken. Je praat erover met anderen, die hopelijk net zo enthousiast worden als jij. Uiteindelijk ga je samen met het organiseren van vlammende veiligheid aan de slag om het nieuwe idee of ontwerp tot leven te brengen. Daarvoor kun je niet zonder autonomie, zelfvertrouwen, zelfdiscipline en progressiegericht werken.
In deze blog gaan we in op autonomie en zelfvertrouwen en de invloed op inclusie. Wat is autonomie? Hoe is dit verbonden aan zelfvertrouwen? En hoe werkt dat op het gevoel van inclusie?
Uit het leven gegrepen
Situatie 1
“Wat Y deed tijdens die sessie kon echt niet! Ik heb direct daarna mijn MT genoot Z aangesproken op het gedrag van zijn medewerker,” nog na briesend vertelt X mij zijn grote ergernis van de dag ervoor.
“Waarom heb je dat in het moment niet tegen Y gezegd?” vraag ik X.
“IK? Y is een medewerker van Z, ik kan Z toch niet passeren?” antwoordt X vol verbazing. De verbazing deel ik, maar dan om een andere reden.
Situatie 2
“Ik heb gehoord dat Y tijdens een Teams meeting compleet over de streep is gegaan. Mijn teamgenoot Z zat erbij en zei niets. Ik heb het met Z besproken, maar hij wuifde het weg,” deelt X zijn machteloze gevoel met mij.
“Heb je het voorval met Y besproken?” vraag ik.
“Met Y? Tsja, dat is nogal lastig. Ik was er niet bij hè. Maar wat hij heeft gedaan, kon echt niet. Het was zowat een #metoo situatie.” Hij schrikt van zijn eigen conclusie en ik schrik mee.
Autonomie en zelfvertrouwen
Je eigen standpunten kiezen, een eigen geluid laten horen, initiatief nemen: het vraagt om een flinke dosis zelfvertrouwen. Dan hebben we het niet over eigenwaarde, maar over geloof in eigen kunnen om een risicovolle activiteit tot een goed einde te brengen. Over geloof in je eigen visie, je eigen basis normen en het recht je mond open te trekken als jij ergens iets van vindt.
Autonomie geeft je het gevoel de ontwerper van je eigen leven te zijn, de gedachte dat je vrij bent om te kiezen wat je wilt en dat je tegelijkertijd verantwoordelijk bent voor de gevolgen van die keuzen: het helpt je om in te spelen op veranderingen en zelf verandergolven op gang te brengen. Hoe meer autonomie en zelfvertrouwen, hoe meer je onderneemt en hoe groter de kans dat je ergens het verschil maakt. Autonomie en zelfvertrouwen stellen je open om nieuwe dingen te leren. Ze maken dat je sneller groeipotentieel ontdekt bij jezelf en anderen. En dat je bereid bent om te leren en te groeien.
Verschil maak je in het moment
Je kunt verschil maken met een idee, een ontwerp. Je kunt ook verschil maken met je gedrag. Met jouw gedrag bouw je aan vertrouwen, aan vrijmoedigheid, aan verbinding en hierdoor aan het gevoel van inclusie. Om aan dit laatste te bouwen, heb je lef nodig. Je moet je overtuiging durven uit te spreken.
Autonomie is in deze situatie jouw mening over goed en kwaad laten spreken. Je los van de ander zelfstandig laten horen. En dan niet om onenigheid te stimuleren, maar juist om het groter goed, het samen te versterken, te verbinden. Om uitsluiting te voorkomen.
Ieder incident breekt af
We horen het regelmatig “Ja, maar dat was maar één keer!” of “Ja, maar het was een grapje” of “ja, maar zo bedoelt hij/zij het niet. We kennen hem/haar toch?”
Onthoud dat ieder incident die in het moment wordt weggemoffeld de benzine is voor onveiligheid. Het lijkt misschien onschuldig om dat loopje van een collega na te doen, het imiteren van iemands intonatie of stereotypering van een alleenstaande moeder. Maar zodra je het toelaat, elkaar er niet op aanspreekt is iedere kans op het voelen van inclusiviteit verdwenen. Want wat nu als jij er niet bij bent? Wat zeggen ze dan over jou? Hoe divers mag je zijn?
“Ook al ben je alleen, de waarheid blijft de waarheid” Mahatma Ghandi
Hoe doe je dat dan?
Laten we met deze kennis eens weer naar situatie 1 kijken. Jij zit erbij, jij maakt het mee, jij vindt er wat van. Jij kunt het verschil maken in het moment door je uit te spreken. Hiermee passeer je geen collega’s, maar blijf je trouw aan wie je bent. Dit is jouw authentieke ik. Je hebt, om te bouwen aan psychologisch veiligheid, geen excuus meer je te verschuilen achter hiërarchische lijnen. Een dergelijke cultuur wordt namelijk getypeerd door radicale openhartigheid. Wat inhoudt dat feedback alle kanten vrij opgaat. Ongeacht titel of functie. Je spreekt vanuit je hart en bouwt zo aan samen.
Dan situatie 2. Tsja, praten over een ander helpt niet in het creëren van psychologisch veiligheid. Behalve als dit praten over leidt tot persoonlijke ontwikkeling waardoor diegene het wel gaat bespreken met de betreffende persoon. Dan is praten over namelijk constructief. Maar wat nu als je collega het wegwuift? En wat nu als het jou wel raakt? Ook hier geldt; maak het bespreekbaar. Accepteer nooit ongewenst gedrag. Geef bij je collega aan dat jij er anders over denkt. Trek het, zeker vanuit je voorbeeldrol in deze situatie, breder en bespreek het in je team. Schuif nooit gevoelens van ongenoegen onder het tapijt. Hoe ingewikkeld ook. Ook hier geldt weer: je hebt geen één excuus om niet te zeggen waar het op staat. En als jij die ander bent, die het in eerste instantie wegwuift, wees je dan bewust dat je nog steeds de keus hebt om het juiste te doen en dat is minimaal openstaan voor de mening van de ander.
Appeltje-eitje?
Het is zeker niet makkelijk. Het vergt lef en moed. Je moet ruimte bieden aan elkaar om te komen tot leren. Het is een kwestie van blijven oefenen en doen. Maak verbinding. Nodig uit tot uitspreken, toets als je twijfelt of iemand eigenlijk wel zegt wat hij/zij denkt. En onthoud dat alleen al door het te benoemen je op weg bent. En dat is wat telt.
Hans van der Loo & Joriene Beks
Auteurs "Psychologische Veiligheid, zo vorm je vrijmoedige teams"
